Chapeau
Chapeau is een dobbelspel dat elementen van poker combineert met de spanning van bluffen, kansberekening en natuurlijk lekker veel sociale interactie. In plaats van met kaarten wordt er gespeeld met vijf speciale pokerdobbelstenen, waarop symbolen zoals aas, koning en vrouw voorkomen. De dobbelstenen worden geworpen in een afgesloten beker – de zogenoemde chapeau – die door spelers wordt doorgegeven. Daarbij wordt het resultaat wel aangekondigd, maar dat hoeft niet per se waar te zijn. Dit zorgt voor een mix van strategie, psychologie en vooral ook veel geluk.
Officiële spelregels van Chapeau downloaden →Uitleg over Chapeau:
)
Geschiedenis van Chapeau
Hoewel dit spel sterk verwant is aan klassieke poker – door de aanwezigheid van vertrouwde combinaties, zoals een paar of full house –, ontwikkelde Chapeau vooral binnen de families van dobbelspellen. Net als bij andere dobbelspellen draait het voor een groot deel om toeval en toevallige combinatievorming, hoewel ook bluffen en tactiek belangrijke elementen zijn.
De naam van het spel verwijst naar het Franse woord voor ‘hoed’, wat slaat op de typische dobbelbeker met deksel die gebruikt wordt tijdens het spelen. Het spel werd vooral in België en Noord-Frankrijk snel populair, met name in de kroeg. Daarbij werd ook vaak ingezet voor geld, hoewel plezier ook vroeger al centraal stond. In ieder geval laat Chapeau zich al lang niet meer beperken tot de Belgische kroeg. Chapeau is door de jaren heen geëvolueerd en er ontstonden varianten, zoals de Mexicaanse Chapeau. Tegelijkertijd zijn de combinaties en puntensystemen aan lokale gewoonten aangepast. Regionale verschillen op het gebied van spelregels zijn dus mogelijk.
Spelregels bij Chapeau
Chapeau is een dobbelspel waarbij vijf speciale pokerdobbelstenen worden gebruikt. Elke dobbelsteen heeft zes vlakken met daarop symbolen die overeenkomen met klassieke pokerwaarden: aas, heer, dame, boer, 10 en 9. De stenen worden geworpen in een afgesloten beker, de zogeheten chapeau, die met gesloten deksel wordt doorgegeven van speler tot speler. De essentie van het spel zit in het aankondigen van een resultaat dat hoger moet zijn dan dat van de voorganger, waarbij bluffen is toegestaan. Het doel is om de anderen te misleiden of hen te dwingen tot fouten. Er worden strafpunten toegekend aan spelers die betrapt worden op liegen of aan wie ten onrechte iemand van liegen beschuldigt. Ronde na ronde worden punten toegekend of afgenomen, totdat een winnaar of verliezer overblijft.
Start van het spel en opzet van de pot
Er bestaan twee gangbare varianten voor het opzetten van de pot. In de eerste variant liggen alle fiches bij aanvang in de pot en winnen spelers fiches door rondes te winnen. In de tweede variant krijgt elke speler een gelijk aantal fiches en worden bij verlies fiches in de pot gelegd. In beide gevallen is het de bedoeling om zo lang mogelijk in het spel te blijven: de eerste speler zonder fiches is de verliezer in de tweede variant of winnaar in de eerste. De totale hoeveelheid fiches is meestal het dubbele van het aantal spelers, verhoogd of verlaagd met één. De winnaar van een ronde is degene die als laatste in het bezit blijft van de chapeau zonder betrapt te worden op een leugen of die succesvol een hogere combinatie werpt.
Verloop van een ronde: aankondigen en doorgeven
De speler die aan beurt is, werpt de vijf dobbelstenen in de chapeau en bekijkt eventueel het resultaat. Daarna kondigt hij een combinatie aan – bijvoorbeeld een paar of een straat – en geeft de gesloten beker door in een gekozen richting. Die aankondiging hoeft niet waar te zijn. De volgende speler heeft dan drie keuzes: geloven en blind doorgeven, controleren door de chapeau op te tillen of zelf opnieuw werpen (eventueel met aanpassingen). Als iemand controleert en ontdekt dat er gelogen is, krijgt de leugenaar een strafpunt. Maar als de aankondiging klopte of lager was dan werkelijk, krijgt degene die de chapeau opende een strafpunt. Elke nieuwe aankondiging moet hoger zijn dan de vorige, waardoor spelers onder druk komen te staan om ofwel te bluffen ofwel uitzonderlijke worpen te riskeren.
Bluffen, variaties en strafpunten
Bluf is essentieel in Chapeau. Spelers kunnen aankondigen dat ze een hoge combinatie hebben zonder dat dit waar is, in de hoop dat de volgende speler de beker niet durft te openen. Tegelijk is ‘onderliegen’ ook toegestaan: een speler kan bewust een lagere combinatie aankondigen dan er werkelijk ligt, om zo zijn tegenstander te misleiden en de druk te verhogen. Strafpunten spelen een centrale rol bij Chapeau: wie een leugen ontmaskert of betrapt wordt op een foutieve beschuldiging, krijgt een punt tegen. Strafpunten worden ook toegekend bij het verkeerd benoemen van een combinatie. Sommige varianten, zoals Mexicaanse Chapeau, voegen extra regels toe, zoals het gebruik van verborgen dobbelstenen of jokers. Daarover lees je verder meer.
Officiële spelregels van Chapeau downloaden
Er bestaat geen universele of officieel vastgestelde set spelregels voor Chapeau. Het spel wordt vaak informeel gespeeld en de regels kunnen dan ook per regio verschillen. Voor een meer gestandaardiseerde ervaring kan het wel nuttig zijn om een spelhandleiding of PDF met lokale afspraken te downloaden. Je kunt de spelregels van Chapeau via de volgende link downloaden.
Hoe speel je Chapeau?
Chapeau wordt gespeeld met vijf pokerdobbelstenen en een afsluitbare dobbelbeker. Spelers nemen om beurten de chapeau in handen en geven deze met een aangekondigde combinatie door, al dan niet bluffend. Het doel is om als laatste zonder strafpunten of met alle punten/fiches over te blijven, afhankelijk van de gehanteerde spelregels.
Bereid het spel voor
Verdeel de vijf dobbelstenen, een chapeau (beker met deksel) en een set punten (zoals fiches of muntjes). Kies een variant: begint iedereen met punten of ligt alles in de pot? Spreek vooraf ook de rangorde van de combinaties af.
Bepaal wie start en kies een richting
Kies willekeurig een startspeler die de eerste worp uitvoert. Deze speler bepaalt ook de richting van het spel, met de klok mee of tegen de klok in. De gekozen richting blijft geldig voor de volledige ronde.
Werp de dobbelstenen in de chapeau
De speler schudt de dobbelstenen in de gesloten beker en beslist of hij het resultaat bekijkt of niet. Op basis daarvan doet hij een aankondiging van een combinatie. De combinatie moet minstens gelijkwaardig of hoger zijn dan de vorige aankondiging (indien van toepassing).
Geef de chapeau door met de aankondiging
De speler overhandigt de gesloten chapeau aan de volgende speler in de afgesproken richting, terwijl hij de aangekondigde combinatie noemt. De volgende speler weet niet of dit waar is en staat nu voor een dilemma. Het doorgeven van de chapeau zonder deze te openen, is toegestaan (maar risicovol).
Kies als volgende speler een actie
De nieuwe speler kiest of hij: (i) de chapeau opent om te controleren, (ii) blind doorgeeft of (iii) zelf een nieuwe worp uitvoert. Indien hij controleert en de aankondiging was gelogen, krijgt de vorige speler een strafpunt. Was het geen leugen, dan krijgt de controleur zelf het strafpunt. Dilemma’s, dilemma’s!
Doe een nieuwe actie en kondig hoger aan
Indien de speler zelf wil werpen, mag hij bepaalde stenen vasthouden en andere opnieuw rollen. Hij moet daarna een nieuwe, hogere combinatie aankondigen, ongeacht of deze echt gegooid is of niet. De chapeau wordt dan opnieuw gesloten en doorgegeven.
De ronde eindigt bij controle of succesvolle poker
Een ronde eindigt wanneer een speler de chapeau opent of wanneer een poker-aankondiging aanvaard wordt. In dat laatste geval krijgt de ontvanger vijf pogingen om effectief een hogere poker te werpen. De speler die faalt of foutief controleert, krijgt een strafpunt en de volgende ronde begint met de winnaar.
Pas punten of fiches aan
Na elke ronde wordt gekeken of er punten moeten worden uitgedeeld of teruggelegd in de pot, afhankelijk van de gekozen variant. Strafpunten worden genoteerd als het spel daarmee wordt gespeeld. Zo ontstaat gaandeweg een rangorde van winnaars en verliezers.
Varianten van Chapeau
Een bekende variant is de Mexicaanse Chapeau, waarbij elke speler slechts één dobbelsteen krijgt die hij geheimhoudt, terwijl de overige dobbelstenen – afhankelijk van het aantal spelers – open op tafel liggen. In deze versie krijgt de aas een bijzondere rol als joker, waarvan de waarde per beurt kan worden bepaald of gewijzigd. De combinatie van verborgen en open informatie verhoogt de strategische spanning en maakt bluffen nog geraffineerder. Andere variaties betreffen de puntentelling: sommige groepen beginnen met alle fiches in de pot en nemen bij winst punten terug, terwijl anderen net verliezen bestraffen door fiches in te leveren.
Benodigdheden voor Chapeau
Voor het spelen van Chapeau zijn slechts enkele eenvoudige benodigdheden vereist, waardoor het spel zich uitstekend leent voor een avondje met de vrienden of in de kroeg. De standaardbenodigdheden kunnen worden aangepast aan de voorkeuren van de spelers, maar omvatten steeds de volgende zaken:
Vijf pokerdobbelstenen, elk met de symbolen aas, heer, dame, boer, 10 en 9
Een chapeau: een afsluitbare dobbelbeker of hoed met deksel om de stenen af te schermen
Een vlak speeloppervlak, zoals een tafel of speelmat
Een puntensysteem, bijvoorbeeld fiches, muntjes, lucifers of papiersnippers
Pen en papier (optioneel), voor het bijhouden van strafpunten of resultaten
Veelgestelde vragen over Chapeau
Chapeau is een dobbelspel dat strategie, kansberekening en bluffen combineert. Door de afwezigheid van standaardregels en de flexibiliteit in puntentelling en combinatierangschikking, roept het spel vaak praktische vragen op. Hieronder worden een aantal veelgestelde vragen over Chapeau beantwoord, met extra aandacht voor strategische keuzes.
Wat is de kans op een ‘Poker’ (vijf gelijke dobbelstenen)?
De kans op een Poker (Five of a Kind) is slechts 6 op 7776, wat overeenkomt met 0,08% of 1 op 1296 worpen. Dit maakt het de zeldzaamste combinatie in het spel. Als iemand deze aankondigt, is het statistisch gezien bijna altijd een bluf.
Wanneer is het verstandig om de chapeau op te tillen?
Het loont om de chapeau op te tillen wanneer de aangekondigde combinatie zeer onwaarschijnlijk is, zoals een Carré (1,93%) of een Grote Straat (1,54%). Statistisch gezien is er bijvoorbeeld 1 kans op 65 op een straat. Als de vorige speler zelden risico neemt of bekend staat te overdrijven, is dit een goed moment om te controleren.
Wat is de meest voorkomende combinatie in Chapeau?
Het Paar (twee dezelfde) komt het vaakst voor, met 3600 op 7776 mogelijke worpen ofwel 46,3%. In bijna de helft van de gevallen is een paar het resultaat, wat het tot een veilige minimumaankondiging maakt.
Wat is veiliger om te bluffen: Dubbel Paar of Trice?
Dubbel Paar komt in 23,15% van de worpen voor, terwijl Trice slechts in 15,43% voorkomt. Als bluffende speler is Dubbel Paar statistisch geloofwaardiger, maar Trice heeft een hogere waarde in de rangschikking (wat het risico op opheffing vergroot).
Hoe maak ik gebruik van ‘onderliegen’?
Bij onderliegen kondigt men een lagere combinatie aan dan wat er werkelijk ligt. Dit is handig als men vermoedt dat de volgende speler op het punt staat te controleren. Bijvoorbeeld: een echte Full House aankondigen als Trice maakt de kans groter dat de tegenstander de beker doorgeeft.
Hoe groot is de kans op een Full House?
De kans op een Full House bedraagt 3,86% ofwel 1 op 25.9 worpen. Dit is een zeldzamere combinatie, maar geloofwaardiger dan Carré of Poker. Ideaal om als stevige bluf te gebruiken wanneer druk moet worden gezet!